ფრონტალური გამოკითხვით წინა მასალის ცოდნის დონის შემოწმება. (5 წუთი)
მოვლენის ანალიზი (წყვილში) (10 წუთი)
დასაწყისში მოსწავლეებს შევახსენებ, რომ ნებისმიერი ნივთიერების თვისებები განისაზღვრება მისი
აგებულებით.
მოსწავლეთა წყვილებმა პროექტორზე ნაჩვენები სურათის მიხედვით უნდა
შეადარონ:
1.
მეტალის, ნახევარგამტარისა და დიელექტრიკის აგებულება.
2.
მათი ზედაპირიდან ნაწილაკთა ამოსაგლეჯად საჭირო ენერგიები.
გააკეთონ ანალიზი და
გამოიტანონ დასკვნა.
•
მეტალში კრისტალური მესრის კვანძში მოთავსებულ დადებით იონებს შორის სივრცეში თავისუფლადფ მოძრაობენ ელექტრონები, ამიტომ მცირე ენერგია საკმარისია მეტალიდან მათ ამოსაგლეჯად.
•
დიელექტრიკში არ არის
თავისუფალი მუხტები, დამუხტული ნაწილაკები ურთიერთბმულია, ამიტომ მათ ამოსაგლეჯად საჭიროა დიდი
ენერგია.
დასკვნა _ ნახევარგამტარებს ელექტრონული გამტარობით შუალედური ადგილი უკავია მეტალის გამტარებსა და
დიელექტრიკებს შორის.
მოსწავლეს რომელიმე ჯგუფიდან ვთხოვ გააკეთოს პრეზენტაცია, ვმსჯელობთ საკითხის ირგვლივ;
აქვე
ქიმიის მასწავლებელი ახსენებს მენდელეევის ტაბულაში არსებული IVჯგუფის ელემენტებს: გერმანიუმსა Ge და
სილიციუმ ში, რომლებიც წარმოადგენენ ნახევარგამტარებს.
საჭირო ადგილებში ვაჩვენებ პროექტორით პრეზენტაციის საჭირო მასალებს.
ქიმიის მასწავლებელი ჯგუფებს აძლევს დავალებას ელემენტთა პერიოდული სისტემის დახმარებით გერმანიუმისა
და სილიციუმის ატომების
ნომრებს,
ელემენტების ვალენტობის მოძებნას.
ვაჩვენებთ პროექტორით სილიციუმის კრისტალის პირობით ბრტყელ სქემას და
მასწავლებელი ხსნის ატომის გარე შრეზე
ოთხი ელექტრონის არსებობას.
კითხვა_პასუხი მთელ კლასს (25 წუთი)
1.
როგორი კავშირია სილიციუმის ატომებს შორის?
_
მოსწავლე _ ყოველი ატომი მეზობელ ოთხ ატომთან დაკავშირებულია კოვალენტური კავშირით. ამ
კავშირის შექმნაში მონაწილეობს თითოეული ატომიდან თითო
სავალენტო ელექტრონი, რომელიც წყდება ატომს და მოძრაობს მთელ
კრისტალში.
2.
რა არის საჭირო იმისათვის, რომ
ნახევარგამტარმა დენი გაატაროს?
_
მოსწავლე _ ნახევარგამტარში
უნდა გაჩნდეს მუხტის გადამტანები, რისთვისაც უნდა დაირღვეს კოვალენტური კავშირები.
3.
თქვენი აზრით როგორ შეიძლება ამ კავშირის დარღვევა? რა
მოხდება ატომთა შორის კავშირის დარღვევისას?
_
გახურებისას კოვალენტური კავშირების ნაწილი ირღვევა და კრისტალში ჩნდება თავისუფალი ელექტრონები. ელექტრული ველის გავლენით ისინი ქმნიან ელექტრულ დენს.
მოსწავლეებს ვუხსნი, რომ
კოვალენტური კავშირის გაწყვეტისას იქმნება თავისუფალი ადგილი, რომელსაც აკლია ელექტრონი. მას ხვრელი ეწოდება. ხვრელში, ნორმალურ კავშირებთან შედარებით, ჭარბი დადებითი მუხტია.
4.
როგორ გგონიათ ხვრელის მდებარეობა უცვლელია თუ არა?
_ ხვრელის ადგილს იკავებს მეზობელი ატომის ელექტრონი. ამ ელექტრონის ადგილზე კი
ჩნდება ახალი ხვრელი, რომელსაც იკავებს სხვა ატომის ელექტრონი და ა.
შ.
იქმნება შთაბეჭდილება, თითქოს კრისტალში მოძრაობენ ხვრელები _ დადებითი მუხტები.
მოსწავლეები აკეთებენ დასკვნას, რომ
ელექტრული ველის მოქმედებით ნახევარგამტარებში ელექტრონები და ხვრელები მოწესრიგებულად მოძრაობენ. ნახევარ გამტარში ელექტრული დენი
წარმოადგენს ერთი მიმართულებით თავისუფალი ელექტრონებისა და საპირისპირო მიმართულებით ხვრელების მოძრაობას.
თვითშეფასება და საშინაო დავალება (5 წუთი)
|
